Alkmaarse behangselstukken van Johannes Petrus van Horstok
door Lisa Kloosterman
In de collectie van Stedelijk Museum Alkmaar bevindt zich een ensemble behangselstukken van de hand van de Alkmaarse meester Johannes Petrus van Horstok (1745-1825). Het ensemble bevat in totaal vijf stukken met verschillende thema’s. Dit zijn: een boerenkermis, landschap met vee, vissers bij een rivier, een zeegezicht en een allegorie met putti. Deze stukken zijn nu te zien in de museum studio, maar helaas hebben ze nog nooit op zaal gehangen door hun slechte conditie. Door waterschade, losse verf en een heel vies vernis zijn de stukken slecht leesbaar. Doordat ze het depot niet uitkwamen was er nog geen onderzoek gedaan naar dit uitzonderlijke ensemble. Daar heb ik tijdens mijn stage hier in het museum verandering in gebracht.
Johannes Petrus van Horstok was één van de weinige schilders in Alkmaar tijdens de achttiende eeuw. In de literatuur staat deze eeuw bekend als de eeuw van verval en dit geldt ook voor de kunsten. Van Horstok merkte dit op door geen lid te worden van het schildersgilde. Schilders die wel lid waren noemde hij “onaardige brodders en huisschilders”. Zo zette hij zichzelf boven andere schilders in Alkmaar en dit blijkt terecht. Van Horstok kreeg namelijk vele grote opdrachten. Hij mocht de buitenluiken van het orgel in de Grote kerk beschilderen en de gevel van het stadhuis versieren. Ook kreeg hij de opdracht om een kamer van latere burgemeester Cornelis van Oostveen te verfraaien. Van Oostveen woonde in de Langestraat op nummer 43 en dit is dan ook het huis waar de behangselstukken vandaan komen.
Ter inspiratie voor de behangselstukken keek Van Horstok, net als vele achttiende-eeuwse schilders, naar zijn voorgangers uit de zeventiende eeuw. Vooral een schilderij van Droochsloot vertoont zeer veel overeenkomsten met het grootste behangselstuk. Een boerenkermis op een behangsel was tot op heden nog nooit gezien en is daarom uniek. Zo gaf Johannes Petrus van Horstok een eigen draai aan de Alkmaarse wooncultuur.
Boven: Joost Cornelisz Droochsloot, Dorpskermis, c. 1655, olieverf op paneel, 50 x 72.5 cm, Haarlem, Frans Hals Museum
Onder: J.P. van Horstok, Dorpskermis, 1791, olieverf op doek, 210.7 x 480 cm, Stedelijk Museum Alkmaar
