Zeer slechte conditie
In 2010 werd de noodklok geluid. Tijdens een algemene controle van de schilderijen op zaal bleken twee topstukken van het museum, werken van Maarten van Heemskerck, in zeer slechte conditie te verkeren. Met name het mansportret was er slecht aan toe: het dreigde verf te verliezen. Wilde het museum de schilderijen eind 2012 in de nieuwe vaste opstelling tonen, dan was behandeling noodzakelijk.

Complexe restauratie
Het Haarlemse restauratieatelier Boeijink, Boekel en Van der Knaap heeft aan de schilderijen gewerkt. Vuil, vergeeld vernis, verkleurde retouches en overschilderingen zijn zoveel mogelijk verwijderd. De tot hun oorspronkelijke kern teruggebrachte voorstellingen zijn vervolgens opnieuw opgebouwd tot toegankelijke schilderijen. De benodigde gelden hiervoor werden toegezegd door Stichting Provenhuis Paling en Van Foreest en Stichting Victor Heiloo. Vanwege de grote kunsthistorische waarde van de stukken en de complexiteit van de restauraties is een commissie bij de behandeling betrokken geweest die als klankbord en adviesorgaan optrad.

Retouches op het mansportret

Internationaal historisch belang
De portretten waren niet alleen na eeuwen van ‘gestapelde’ eerdere behandelingen aan een restauratie toe, ze verdíenden die intensieve aanpak ook. Het betreft stukken van groot regionaal historisch en zeer groot internationaal kunsthistorisch belang. Het zijn de enige bewaard gebleven zelfstandige monumentale pendantportretten uit de rijpe tijd van de kunstenaar. De werken namen een belangrijke plaats in in de overzichtstentoonstelling van de Noord-Nederlandse kunst uit de periode 1525-1580, die in 1986 onder de titel Kunst voor de beeldenstorm in het Rijksmuseum in Amsterdam werd gehouden.

Maarten van Heemskerck, Andries Willemsz van Oudshoorn van Sonnevelt, ca. 1545-1550, olieverf op paneel

Maarten van Heemskerck
Maarten van Heemskerck werkte in de jaren 1538-1542 aan het altaarstuk voor de Alkmaarse Grote of Sint Laurenskerk. In deze periode heeft hij ook het welgestelde Alkmaarse echtpaar Willem van Oudshoorn van Sonnevelt en Wilhelmina Paling vereeuwigd. De portretten zijn via familieleden van de geportretteerden terecht gekomen in het bekende hofje van Paling en Van Foreest. In 1875 zijn ze ter gelegenheid van de opening van Stedelijk Museum Alkmaar - samen met een aantal andere schilderijen uit dit hofje - in permanent bruikleen gegeven aan het museum. De formele eigenaar van de stukken is nog altijd de Stichting Provenhuis Paling en Van Foreest.

Te zien in de Gouden Eeuw van Alkmaar

Maarten van Heemskerck (1498-1574)
Andries Willemsz van Oudshoorn van Sonnevelt
Circa 1545-1550
Olieverf op paneel
Bruikleen Stichting Provenhuis Paling en Van Foreest