De vier evangelisten
Nieuwe aanwinst: vroeg werk van Caesar van Everdingen
Stedelijk Museum Alkmaar heeft onlangs een set van vier beschilderde paneeltjes kunnen verwerven: voorstellingen van de evangelisten in grijstinten, gesigneerd door Caesar van Everdingen. Twee paneeltjes met daarop Lucas en Johannes werden geschonken door Kunsthandel P. de Boer, de andere twee paneeltjes met daarop Matteus en Marcus zijn door het museum aangekocht. Stedelijk Museum Alkmaar kan nu de ontwikkeling van de ‘meester van het vleiend penseel’ nog beter onderzoeken en presenteren.
Afgebeeld zijn vier mannen in antieke kledij, de schrijvers van de Bijbelse evangeliën. Te herkennen aan het gevleugelde wezen in hun kielzog: Matteüs wordt vergezeld door een engel, Marcus door een leeuw, Lucas door een stier, Johannes door een adelaar.
V.l.n.r. Matteüs, Marcus, Lucas, Johannes (NB. deze afbeeldingen zijn iets lichter gemaakt voor de kijker om de voorstellingen beter te kunnen zien)
Vroegste werken?
Bijzonder is dat de paneeltjes worden vermeld in Caesars boedelbeschrijving, opgemaakt direct na zijn dood in 1678. Hij hield ze kennelijk zijn hele leven in bezit. In deze boedelbeschrijving komen meer werken in grijstinten (grisailles) voor, maar voor zover bekend zijn die niet bewaard gebleven. De datering die Van Everdingen op een van de paneeltjes aanbracht is niet goed te lezen maar er lijkt '1636' of '1639' te staan. Onderzoek met een microscoop en onderzoek naar de ouderdom van het hout waarop geschilderd is, kunnen hier uitsluitsel geven. Als de evangelisten inderdaad uit de jaren dertig van de zeventiende eeuw zijn, dan zijn het vroege werken van de meester: tot nu toe gelden de portretten die hij in 1636 van zijn ouders maakte als zijn eerste schilderijen.
Verder onderzoek
Het is onbekend hoe Caesar de vier evangelisten in zijn huis had geplaatst. Hingen ze aan de wand zoals nu in het museum? Waren ze in een betimmering gevat zodat het net leek alsof er kleine sculptuurtjes voor de wand stonden? Waren ze tezamen in één lijst geplaatst of elk afzonderlijk ingelijst? We weten het niet. Langs de boven- en onderrand van de voorzijde van elk paneel zijn twee kleine inkepingen ontdekt. Misschien hebben die te maken met vroeger gebruik van de werken. Ook hier is echter verder technisch onderzoek nodig voor we conclusies kunnen trekken.
De paneeltjes met de vier evangelisten zijn te zien in de Gouden Eeuw van Alkmaar
Restauratieproject 2018-2019 Caesar van Everdingen
Vier evangelisten, 1636-1639 (verworven in 2019)
Caesar Boetius van Everdingen
Olieverf op paneel
Schenking Kunsthandel P. de Boer (Lucas en Johannes)
